Genel Bilgi Konu Başlıkları Yeterlilik İlişkisi Değerlendirme Sistemi Öğrenme Çıktıları Özgü Ölçüt Matrisi

Hafta	Teori Konu Başlıkları
1	Osmanlı Şehir Tarihine giriş, şehir tarihi hangi konuları içerir, İslam coğrafyasında şehir ve Doğu Roma şehirleri. Okuma: M. Fuad Köprülü, “İdari Taksimat ve Şehremaneti”, “Maddi Medeniyette ve İktisadi Hayatta Bizans Tesiri”, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerin Tesiri, Ötüken Yay., İstanbul 1981, s. 173-176, 192-197; Halil İnalcık, “İstanbul: Bir İslam Şehri”, İslam Tetkikleri Dergisi, Çev.: İbrahim Kalın, c. 9, İstanbul 1995, s. 221–242; Mübahat. S. Kütükoğlu, “Toplum”, Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisâdî Yapısı, TTK, Ankara 2018, s. 1-33. İlhan Şahin, “Şehir (Osmanlılarda)”, DİA, c. 38, İstanbul 2010, s. 446-449; Andre Raymond, “Şehir (İslâm Şehir Kavramı)”, DİA, c. 38, İstanbul 2010, s. 449-451; Haluk Çetinkaya, “İstanbul’un Bizans Dönemi Mimarisi”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, c. 8, İstanbul 2015, s. 24-67. Okuma Önerisi: Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş: Türklerde Köy ve Şehir Hayatı (Göktürklerden Osmanlılara), c. I, TTK, Ankara 2022, s. 141-316.
2	Kadı Sicilleri Osmanlı şehir tarihinin en temel malzemesini oluşturmaktadır. Şehirdeki ev veya işyeri gibi menzil satışları, mahallelere dair bilgilerin kaynak içinde nasıl yer aldığı incelenir. Okuma: Halil İnalcık, “Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler”, Belgeler, X. cilt, 14. sayı, Ankara, 1980-1981, s. 1-91; Bilgin Aydın, “İstanbul Kadılığı Tarihçesi ve İstanbul Kadı Sicillerine Dair Tetkikler, İstanbul Araştırmaları, 6. Sayı, İstanbul, 1998, s. 71-87; Hüseyin Nejdet Ertuğ, “Şeriyye Sicillerine Göre Hicri 1137 (1724-25) Yılı İstanbul’unda Osmanlı Konutu / Menzili”, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), c. 10, sayı 2, İstanbul 2015, s. 129-142.
3	Kadı sicillerinde kadılığa bağlı bölgedeki insanların problemleri de kaydedilmiştir. Alışveriş, borç gibi davalar yanında boşanma evlatlık gibi aile hukukunu ilgilendiren bilgilerin nasıl değerlendirilmesi gerektiği incelenir. Okuma: Mehmet İpşirli, “Sosyal Tarih Kaynağı Olarak Şer'iyye Sicilleri”, Tarih ve Sosyoloji Semineri: Bildiriler, 28-29 Mayıs 1990, İstanbul 1991, s. 157-162; Hüseyin Nejdet Ertuğ, “Şeriyye Sicillerine Göre Hicri 1137 (1724-1725) Senesi İstanbul’unda Osmanlı Ailesinin Evlenme ve Boşanma Verilerine Göre İncelenmesi”, Akademik İncelemeler Dergisi, c. 10, sayı 1, İstanbul 2015, s. 75-107.
4	Osmanlı şehirlerindeki kamu hizmeti için inşa edilmiş binalar cami, medrese ve çeşmeler vakıflar tarafından yapılmaktadır. Vakfiyeler binaların mimarisi ve diğer fiziki özelliklerini vermektedir. Bu derste vakfiye suretleri incelenerek kaynak özelliği değerlendirilir. Okuma: Ömer Lütfi Barkan, “Osmanlı İmparatorluğunda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XXIII, Sayı: 1-2, İstanbul 1962-1963, s. 239-296; Zeynep Tarım Ertuğ, “İmaret”, DİA, c. 22, İstanbul 2000, s. 219-220; Mehmet İpşirli, “Payitaht İstanbul’un İdaresi” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, c. 3, İstanbul 2015, s.58-76. Okuma Önerisi: M. Tayyib Gökbilgin, XV-XVI. asırlarda Edirne ve Paşa livası: vakıflar-mülkler-mukataalar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1952; Mübahat S. Kütükoğlu, XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, TTK, Ankara 2000; Zeynep Tarım, “The Ottoman Imperial Kitchens as Imarets”, Feeding People, Feeding Power: Imarets in the Ottoman Empire, Ed.: Nina Ergin,Christoph Neumann, Amy Singer, Eren Kitap, İstanbul 2007, s. 251-259.
5	Vakfiyelerin diğer bir özelliği Cami, medrese, sıbyan mektebi, sebil, aşhane gibi imaretin nasıl işlediğini göstermektedir. Vakfiyelerin kurumsal yapılanmayı gösteren özellikleri incelenir. Okuma: Ömer Lütfi Barkan, “Süleymaniye Camii ve İmareti Tesislerine Ait Yıllık Bir Muahsebe Bilançosu 993/994 (1585-1586)” Vakıflar Dergisi, Sayı: 9, Ankara, 1971, s. 109-161; İsmail E. Erünsal, “Fetihten Sonra İstanbul’da Kurulan İlk Vakıf Kütüphanesi ve Vakfiyesi”, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, Ed. Zeynep Tarım Ertuğ, İstanbul 2006, s. 391-403; Halil İnalcık, “Osmanlılarda Vakıf ve Vakfiye”, Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri Uluslararası Sempozyumu: İstanbul-Edirne 9-10-11 Mayıs 2012, Ankara 2012, s. 11-12. Okuma Önerisi: Ömer Lütfi Barkan-Ekrem Hakkı Ayverdi, İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 953 (1546) Tarihli, Fetih Cemiyeti, İstanbul 1970; Yasin Yılmaz, Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi, VGM Yay., Ankara 2008.
6	Tahrir defterleri şehirlerin ve beldelerin nüfusunu tespit etmek için kullanılan kaynaklar olarak tahrir defterleri tanıtılır ve nasıl kullanılması gerektiği gösterilir ve tahrir defterleriyle ilgili yayınlar tanıtılır. Okuma: Ömer Lütfi Barkan, “Türkiye'de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, II. cilt, 1. sayı, İstanbul, 1940, s. 20-59; Feridun M. Emecen, “Sosyal Tarih Kaynağı Olarak Osmanlı Tahrir Defterleri”, Tarih ve Sosyoloji Semineri: Bildiriler 28-29 Mayıs 1990, İstanbul, 1991, s. 143-156; Halil İnalcık, “Arazi Tahrirleri”, Osmanlı İmp. Ekonomik ve Sosyal Tarihi I, Çev. Halil Berktay, İş Bankası Yay., İstanbul 2018, s. 155-168.
7	Haritalar ve planlar şehir tarihinin en temel kaynakları olarak 15 yüzyıldan ilk ölçekli haritaların yapıldığı 18. yüzyıl sonuna kadar topografik resimlerle birlikte tanıtılıp incelenir. Okuma: Ekrem Hakkı Ayverdi, Fatih Devri Sonlarında İstanbul Mahalleleri, Şehrin İskanı ve Nüfusu, Vakıflar Umum Müdürlüğü, Ankara 1958; Fikret Sarıcaoğlu, “Osmanlı Deniz Harita ve Coğrafyaları”, Türk Denizcilik Tarihi, Ankara, 2002 s. 159-182; Yunus Uğur, “Dünya Ölçeğinde Osmanlı İstanbul’u” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, c. I, İstanbul 2015, s. 234-249.
8	Planlar ve 18. yüzyılın sonundan 20 yüzyıl başına kadar gelen ölçekli şehir haritalarının nasıl kullanılmaları gerektiği, özellikleri incelenir. Okuma: İrfan Dağdelen, “Osmanlı Haritalarında İstanbul”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi,c. I, İstanbul 2015, s. 544-560; Ayşe Yetişkin Kubilay, “Batı Kaynaklı Haritalardaki İstanbul”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, c. I, İstanbul 2015, s. 522-543; Coşkun Yılmaz, “Bir Haritanın Rehberliğinde 1845 İstanbul’u”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul 2015, s. 562-584.
9	Tereke Defterleri şehirli halk tarafından kullanılan giysi, dokuma, kap kacak, yatak yorgan, kitaplar, mücevherat gibi çok çeşitli kayıtları içermekte olduğundan şehir tarihi çalışmalarında nasıl kullanılması gerektiği incelenir. Okuma: Ömer Lütfi Barkan, “Edirne Askeri Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, c. III, Sayı: 5-6, Ankara 1966, s. 1-479; Halil İnalcık, “1455 Yılı İstanbul ve Galata Tahriri”, İstanbul Tarihi Araştırmaları, İş Bankası Yay., İstanbul 2019, s. 3-9; Bilgin Aydın, “Edirne Tereke Sicilleri”, Uluslararası Sempozyum “Balkan Ülkeleri Arşiv Kaynaklarında Edirne”21-23 Ekim 2010, Edirne, 2010, s. 176-183. Zeynep Tarım Ertuğ, “Osmanlı İstanbul’unda Gündelik Hayata Dair İzlenimler”, İstanbul: Kent ve Medeniyet, İstanbul 2010, s. 101-121 Okuma Önerisi: Kenan Yıldız, Terekeler Neyi Derler?, Ketebe, İstanbul 2024.
10	Şehrengizler ve şehirler için yazılmış eserler şehrin fiziki yapısı tanıtılır, ilgili yayınlar incelenir. Okuma: Fatih Tığlı, “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Cami'î'nin Manisa Şehrengizi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı: 39, İstanbul 2010, s. 229-248.
11	Sosyolojik çalışmalarda kent incelemelerinin izlediği yol ve çıkarımların tanıtılması hedeflenir. Okuma: Anthony Giddens, “Kent: Kentsellik ve Gündelik Hayat” Sosyoloji: Kısa Fakat Eleştirel Bir Giriş, Çev.: Ülgen Yıldız Battal, Siyasal Kitabevi, Ankara 2012, s. 91-110; Gerard Delanty, Engin F. Işın, “Tarihsel Kent Sosyolojisi”, Tarihsel Sosyoloji, Çev.: Ümit Tatlıcan, Islık Yay., İstanbul 2017, s. 501-522. Okuma Önerisi: Mark Abrahamson, Kent Sosyolojisi: Küresel Bir Giriş, Çev.: Tuba Kara, Küre Yay., İstanbul 2023.
12	Şehirlerde yer alan dini ve kamusal binalarda yer alan kitabeler ile mezarlıklarda yer alan kitabeler şehrin geçmişiyle ilgili en soyut bilgi veren kaynaklar olarak incelenir. Okuma: F. İsmail Ayanoğlu, Fatih Devri Ricali Mezar Taşları ve Kitabeleri, Vakıflar Dergisi, 4. Sayı, Ankara 1958, s. 193-208; Günay Kut, Hatice Aynur, “İstanbul'un Mimari Yapılarında Kitabe Örnekleri”, Prof. Dr. Nihad M. Çetin'e Armağan, İstanbul 1999, s. 63-96; M. Uğur Derman, “İstanbul’un Tuğralı Kitabelerine Dair”, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi: Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul Bildiriler IV: İstanbul’da Sanat: Mimari, El Sanatı, Resim ve Müzik, c. IV, Ankara 2012, s. 495-512.
13	Temettuat Defterleri 19. yüzyılda şehirlerin ve bölgelerin sosyal ve ekonomik durumunu yansıtmaktadır. Okuma: Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, c. LIX, Sayı: 225, Ankara 1995, s. 395-412; Mübahat S. Kütükoğlu, “İzmir Temettü Sayımları ve Yabancı Tebaa”, Belleten, Ankara, 1999, c. LXIII, Sayı: 238, s. 755-773; Said Öztürk, “Türkiye’de Temettuat Çalışmaları” TALİD, c. I, Sayı: I, İstanbul 2003, s. 287-304. Okuma Önerisi: Said Öztürk, “Temettuat Tahrirleri”, Akademik Araştırmalar Dergisi, c. II, Sayı: 4-5, İstanbul 2000, s. 537-591.
14	Şehir tarihinin kaynağı olarak seyahatnameler ve yabancı elçi raporlarının incelenmesi. Okuma: Semavi Eyice, “Bertrandon De La Broquiere ve Seyahatnamesi (1432-1433)”, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c. VI, Sayı: 1-2, İstanbul 1975, s. 85-126; Halil İnalcık, “Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Bir Musahibin Anıları ve Seyahat Notları” Evliya Çelebi’nin Dünyası, İstanbul, 2013, s. 33-44.