Geçmişini iyi bilmeyen veya doğru bilmeyen insanların, yaşadıkları çağın gelişmelerini anlamaları mümkün değildir. Dolayısıyla geleceğe hazırlanmaları da bir o kadar imkânsızdır. Geçmişten bugüne insanı geliştirenlerin veya insana ayak bağı olanların neler olduğunu bilenler, geçmişten kendilerine kalanlar arasında neleri koruyup neleri korumayacaklarını ve neleri geliştirmeleri gerektiğini bilirler. Geleceği, geçmişin süzgecinden geçirerek çok daha iyi öngörebildikleri gibi, uzun vadeli değişimleri kavrarlar ve kısa dönemli konjonktürel değişimlerle yalpalamazlar. Geleceklerini etkileyecek önemli kararları daha doğru verirler. Bu anlamda insanlığın genel bir panoraması anlamındaki Uygarlık Tarihi dersi sadece bir tarih dersi değildir; varoluşsal bir felsefe niteliği taşımaktadır. Uygarlık Tarihi dersinin temel amaçlarından biri öğrencileri, kendi kültürlerini etkileyen farklı kültürlerle tanıştırmaktır. Ders, öğrencilerin, parçası oldukları insanlığın zaman içinde günümüzdeki haline nasıl geldiğine yönelik tarihsel, çoğulcu ve eleştirel bir bakış açısı elde etmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Öğrencilerin insanlık tarihini etnik, ulusal, coğrafi, dinsel ve cinsel kimliklerin ve sınırların ötesinde, küresel ölçekte anlamalarını amaçlamaktadır. Ders ayrıca insanlığın gelişmesi ve daha mutlu yaşamasını sağlayan gelişmeler ve eylemler ile ulusların bunun tersine yol açan etmenlerin kavranmasına yönelik eleştirel ve çözümleyici bir bakış açısı edinilmesini hedeflemektedir. Ders süresince bir başka vurgulanacak nokta da uygarlıkların çoğul olduğu ve diğer uygarlıklarla sürekli alış veriş içinde olduğu, hiç bir zaman birbirinden izole olmadığıdır. Bir başka nokta ise, insanlığın geliştirdiği tüm kültürel, toplumsal, siyasi ve iktisadi yapıların ve kimliklerin tarihsel olduğu, zamanla değiştiğinin anlaşılmasıdır.

Derste insanlığın başlangıcından modern çağlara, Batı’dan Doğru’ya dünyanın farklı coğrafyalarında yaşadığı özgül ve ortak deneyimler, değişimler ve dönüşümler, yarattığı kültürel birikim, bu kültürlerin birbirleriyle etkileşime geçerek oluşturduğu iktisadi, kültürel, siyasi miras gerek tematik düzeylerde gerekse tarihsel akış içinde incelenecektir. Evrenin maddi evriminden canlıların evrimine, insanların oluşumundan avcı-toplayıcı toplulukların ortaya çıkışına, taş devrinden tarım devrimine, ilk özel mülkiyet, iş bölümü, sınıflı toplumlar, devlet, hukuk, dinler, askeri örgütler ve savaş olgusunun ortaya çıkmasından bronz ve demir teknolojisi ile ilk büyük antik çağ imparatorluklarına, Mezopotamya'dan Anadolu'ya ve Mısır'a, Hindistan'dan Çin'e, Antik Yunan'dan ve Helenlerden Antik Roma'ya, ilk büyük sistemli dinler olan Budizm, Yahudilik, Hristiyanlık'tan İslamiyet'e ve Arap coğrafyasının uygarlaşmasına, Roma'dan Bizans ve Orta Çağ'a ve oradan feodalizme, feodalizmden Rönesans, Reform, coğrafi keşifler, bilimsel devrimler, sömürgecilik ve yükselen ulusal monarşilerden giderek güçlenen ve zenginleşen burjuvazinin ve kapitalist sistemin sonucu olan aydınlanma süreci ve burjuva demokratik devrimlerine, ticaret kapitalizminden sanayi kapitalizmine ve buna eş zamanlı gelişen sosyal devrimlere, modern ideolojilere, milliyetçilik ve emperyalizme geniş bir yelpazede tüm dünyayı etkileyen meseleler derste mercek altına alınacaktır.

Dersin amacı bir yığın tarihsel bilgiyle donanmak değildir. Derste öğrencilerin, güncel siyasi, toplumsal ve kültürel gelişmeleri tarihsel bir yaklaşımla, değişim ve dönüşüm süreci içinde kavrayabilmesini sağlayacak bir tarihsel düşünme ve analiz yöntemi kazanmaları beklenmektedir. Gerek yerel gerekse küresel düzeylerdeki güncel siyasi gelişmeleri, olayları, olguları ve kavramları anlamak ve küresel ile yereli ilişkilendirebilmek için küresel ölçekte ve çok faktörlü analiz yapma alışkanlığı edinmeleri hedeflenmektedir. Ders, ayrıca, öğrencilerin özcü ve etnosantrik yaklaşımların yerine küresel dünyanın gerektirdiği daha çoğulcu ve empatik dünya görüşü edinmelerine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Dersin bir başka kazanımı ise geçmişe bugünün gözlükleriyle, bugünkü ideoloji ve değer yargılarıyla değil, empatik bir biçimde, geçmişteki insanların gözünden ve tarihsel bakma alışkanlığı edinmekti. Bu ders ayrıca öğrencilere, güncel siyasi, iktisadi ve toplumsal gelişmelerin tarihsel ve sosyal arka planını sunar; toplumsal bilimlerde kullanılan pek çok temel kavramın, referansta bulunulan olgu ve olayın kökenleri ve ortaya çıkışı hakkında temel bilgiler vererek katkıda bulunur. Derste ortaya koyulacak tarih anlayışı, mevcut klasik tarih anlayışlarının dışında bir yaklaşım olacaktır. Birincisi, kronolojik olarak önderler, kahramanlar, devletler ve savaşlar tarihi yaklaşımı izlenmeyecektir. İnsanlığın geçmişi toplumsal tarih perspektifiyle ele alınacak; genelde rolleri ve sesleri bastırılmış olan tarihin gizli özneleri olan sıradan insanların tarihsel rolleri ortaya konulacaktır. İkinci olarak, Avrupa merkeze alınmayacak, farklı coğrafyaların ve deneyimlerin insanlığa katkılarına özellikle vurgu yapılacaktır. “Uygarlık”, dar anlamıyla, salt insanoğlunun gelişiminin bir aşamasına işaret eden ve salt Avrupa’ya özgü değil, dünyadaki maddi ve kültürel tüm varoluşu kapsayan bir biçimde, “uygarlık” öncesi olarak addedilen dönemleri de kapsayan geniş anlamıyla ele alınacaktır. Dersin işlenişi ise öğretim üyesinin haftalık sunumları çerçevesinde yürütülecektir. Öğrencilerin okumalarını yaparak, sunuşları aktif bir şekilde takip etmesi, soru ve yorumlarıyla derse katılım göstermeleri beklenmektedir. Derse katılım, derse emek verildiğinin bir göstergesi olarak önemlidir.

Bu derste zorunlu bir okuma materyali yoktur. Sadece aşağıdaki kitaplardan birini okumanız yeterlidir. J. M. Roberts, History of the World (London: Penguin Books, 1990) (Turkish translation from İnkılap Kitabevi) Clive Ponting, World History: A New Perspective (London: Pimlico, 2001) (Turkish translations from Alfa Kitabevi) Neil Faulkner, A Radical History of the World. London: Pluto Press, 2018 (Turkish translation from Yordam Kitabevi) James C. Davis, The Human Story: Our History from the Stone Age to Today (New York: Harper Collins, 2005) (Turkish Translation from İş Bankası Kültür Yayınları) William H. McNeill, A World History (Oxford: Oxford University Press, 1999) (Optional but strongly recommended) (Turkish translation from İmge Kitabevi) Chris Harman, A People's History of the World: From the Stone Age to the New Millennium (New York: Verso, 2008) (Turkish Translation from Yordam) Jared Diamond, Guns, Germs, and Steel. The Fates of Human Societies, (Norton, 1999) Clark, G. A Farewell to Alms: A Brief Economic History of the World (Princeton University Press, 2008) Bulliet, Crossley, Headrick, Hirsch, Johnson, Northrup, The Earth and Its Peoples: A Global History (Boston: Houghton Mifflin, 2005) Reilly, K. (ed.), Worlds of History: a Comparative Reader: Volume One: To 1550 / Volume Two: Since 1400 (Boston: Bedford / St. Martins, 2010)