M.S. 284 – M. S. 602 arasındaki döneme damgasını vuran önemli tarihi olaylar ve tarihi kişilikler hakkında temel bilgilerin aktarılması öngörülmektedir. Bu ders ayrıca kapsamında dönemin tarihi olayları hakkında bilgi veren geç antik dönem yazarları ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Geç antik devir tarihi olayları için birinci derece kaynak oluşturan yazıtlı eserler de dikkate alınacaktır.

Eskiçağ Tarihçileri imparatorluk muhafız alayı komu­tanı Diokletian'ın MS 284 yılı Kasım ayında Roma imparatorluğu tahtına geçmesiyle başla­yan yeni döneme Dominatus dönemi adını verirken bu yeni yönetim tar­zının aynı zamanda geç antik devrin de başlangıcı olduğunda hemfi­kirdirler. Bunun nedeni tahta çıkan kişinin princeps olarak artık eşitler arasında birinci (=primus inter pares) değil yaşarken neredeyse tanrı ko­numunda saygı gösterilmesini gerektirecek derecede yasama, yürütme ve yargı erklerinin tümünü elinde tutmasıyla yeni bir devlet yönetme tarzının Roma dünyasına hakim olmaya başlamasıydı. 20. yüzyılda yapılan birçok araştırma geç antik dönemin bir yandan neredeyse tümüyle Roma devle­tinin milattan sonraki ilk üç yüzyılına adını veren Principatus özellikle­rini taşıdığım, ancak öte yandan da artık devletin ve toplumun tek tanrılı dinden etkilenmesiyle önce 379 ile 395 arasındaki dönemde hüküm süren Büyük Theodosius'un ölümüyle birlikte idari bakımdan doğu ve batı olmak üzere ikiye bölündüğünü göstermektedir. Theodosius'un ölümü sonrasında başlayan ve 527 ile 565 yılları arasında hüküm süren impara­tor Justinianus'un ölümüne kadar olan süreçte Justinianus'un Roma dev­letini tüm devlet kurumlarıyla son bir kez yeniden ayağa kaldırma çabala­rına rağmen Justinianus sonrasında Roma devleti içinde ortaçağın tüm altyapısının oluştuğu anlaşılmaktadır. Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılışına giden süreç mercek altına alınacak ve Anadolu'da ortaya çıkan sosyal ve idari yapı genel olarak irdelenecektir.

Sözlü anlatım ve sunumun yanısıra, İstanbul şehrinde derste konu edilen önemli anıtlara topluca gidilerek yerinde uygulamalı ders yapılmaktadır.

Averil Cameron, History of Late Antiquity, Oxford, 2003. The Cambridge Ancient History, XIII. Cambridge, 1988. Jones, A.H.M., The Later Roman Empire, 284-602, 2 v., Norman, 1964. St. Mitchell. Geç Antik devir Tarihi. Ankara (Çeviren Turhan Kaçar) Amsler, M.,Knowledge Construction in Late Antiquity. Berlin 2023. Harries, J., Imperial Rome AD 284 to 363. Maas, M., Reading in Late Antiquity. Sessa, K., Daily Life in Late Antiquity. St. Mithcell, Geç Roma İmparatorluğu. 284-641. Çeviren Turhan Kaçar. Ankara 2016. Jones, A.H.M., Cities of the Eastern Roman Provinces, 2nd ed., Oxford, 1971. Jones, A.H.M., The Roman Economy. Studies in ancient economic and administrative history, ed. P Brunt, Oxford, 1974. Burns, T.S., Eadie, J.W. (eds.), Urban Centers and Rural Contexts in Late Antiquity, Lansing: Michigan State University Press, 2001 Mango, C., "Le developpement de Constantinople (IVe-VIIe siecle), Paris, 1985, Travaux et Memoires, Monographies 2. Mango, C., Dragon, G., Constantinople and its Hinterland.. Gruen, E.S. (1974) The Last Generation of the Roman Republic S. Mitchell, Geç Roma İmparatorluğu Tarihi,2006. (Çeviri: Turhan Kaçar) M. Grant, Roma'dan Bizans'a, 1998 (Çeviri: Zühre İlgelen) P. Brown, Geç Antik Çağ'da Roma ve Bizans Dünyası, 2000 (Çeviri: Aydan Anadol)